کد مطلب:95322 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:169

تضاد میان دنیا و آخرت از نظر هدف قرار گرفتن یكی و برخورداری از دیگری، از نوع تضاد میان ناقص و كامل است كه هدف قرار گرفتن ناقص مستلزم محرومیت از كامل است اما هدف قرار گرفتن كامل مستلزم محرومیت از ناقص نیست، بلكه مستلزم بهره مندی از آن به نحو شایسته و در سطح عالی و انسانی است، همچنانكه در مطلق تابع و متبوعها وضع چنین است؛ اگر انسان هدفش استفاده از تابع باشد از متبوع محروم می ماند، ولی اگر متبوع را هدف قرار دهد تابع خود به خود خواهد آمد.

در نهج البلاغه، حكمت 269 این مطلب به نیكوترین شكلی بیان شده است:

«الناس فی الدنیا عاملان: عامل فی الدنیا قد شغلته دنیاه عن آخرته، یخشی علی من یخلفه الفقر و یأمنه علی نفسه

[صفحه 321]

فیفنی عمره فی منفعة غیره، و عامل عمل فی الدنیا لما بعدها فجاءه الذی له من الدنیا بغیر عمل، فاحرز الحظین معا و ملك الدارین جمیعا، فاصبح وجیها عند الله لا یسأل الله حاجة فیمنعه».

مردم در دنیا از نظر عمل و هدف دو گونه اند: یكی تنها برای دنیا كار می كند و هدفی ماورای امور مادی ندارد. سرگرمی به امور مادی و دنیوی او را از توجه به آخرت بازداشته است. چون غیر از دنیا چیزی نمی فهمد و نمی شناسد، همواره نگران آینده بازماندگان است كه چگونه وضع آنان را برای بعد از خودش تأمین كند اما هرگز نگران روزهای سختی كه خود در پیش دارد نیست، لهذا عمرش در منفعت بازماندگانش فانی می گردد. یك نفر دیگر آخرت را هدف قرار می دهد و تمام كارهایش برای آن هدف است اما دنیا خود به خود و بدون آنكه كاری برای آن و به خاطر آن صورت گرفته باشد به او رو می آورد. نتیجه اینست كه بهره دنیا و آخرت را تواما احراز می كند و مالك هر دو خانه می گردد، چنین كسی صبح می كند در حالی كه آبرومند نزد پروردگار است و هر چه از خدا بخواهد به او اعطا می كند.

مولوی تشبیه خوبی دارد؛ آخرت و دنیا را به قطار شتر و پشكل شتر تشبیه می كند. می گوید اگر كسی هدفش داشتن قطار شتر باشد خواه ناخواه و بالتبع پشم و پشكل هم خواهد داشت، اما اگر كسی

[صفحه 322]

هدفش فقط پشم و پشكل باشد هرگز صاحب قطار شتر نخواهد شد؛ دیگران صاحب قطار شتر خواهند بود و او باید از پشم و پشكل شتر دیگران استفاده كند. می گوید:

صید دین كن تا رسد اندر تبع
حسن و مال و جاه و بخت منتفع

آخرت قطار اشتر دان عمو
در تبع دنیاش همچون پشك و مو

پشم بگزینی شتر نبود تو را
ور بود اشتر چه قسمت پشم را

اینكه دنیا و آخرت تابع و متبوعند و دنیاگرائی تابع گرائی است و مستلزم محرومیت از آخرت است و اما آخرتگرائی متبوع گرائی است و خود به خود دنیا را به دنبال خود می كشد، تعلیمی است كه از قرآن كریم آغاز شده است. از آیات 148 -145 آل عمران به طور صریح و از آیات 18 و 19 سوره اسراء و آیه 20 سوره شوری بطور اشاره نزدیك به صریح، این مطلب كاملا استفاده می شود.

صفحه 321، 322.